Kao što u duševnom razvoju dete prolazi kroz više faza, tako i u likovnom izražavanju postoje stadijumi, od jednostavnijih ka složenijim. Proučavanja pokazuju da postoji tesna veza izmedju nivoa psihičkog razvoja i načina likovnog izražavanja. Zbog toga je dečiji crtež bitna tehnika za proučavanje psihičkog razvoja deteta. Deci nedostaje sposobnost da rečima opišu sve što osećaju. Crtanje im pomaže da se oslobode napetosti i izraze želje, što znači da likovno izražavanje ima terapeutski i dijagnostičko- terapeutski značaj.
Faze dečijeg crteža proučavali su mnogi psiholozi, a mi Vam predstavljamo najprihvaćeniji pregled:
1. do 4. godine stadijum šaranja
2. do 6. godine stadijum sheme
3. do 9. godine stadijum razvijene sheme
4. posle 9. godine stadijum vizuelnog realizma.
Prikazivanje ljudske figure u dečijem crtežu
Stadijum šaranja naziva se gukanjem ili prohodavanjem. To je ono što prethodi pravom likovnom izrazu. Prvi oblik koji nastaje nakon šaranja je krug. Dečija motorika i kontrola očiju nije dovoljno razvijena da bi ga nacrtalo pravilno. Dete uostalom to i ne želi. Najjednostavnije tumačenje zašto je to prvi oblik koji se javlja kaže da se šaka po svojoj anatomskoj gradji lako okreće oko zgloba i omogućuje izvodjenje kružnih pokreta. Sledbenici psihoanalize tvrde da je ovaj oblik nastao pod utiskom posmatranja majčinih grudi. Svakako, tačno je da dete to radi spontano, ne razmišljajući, pa se ova faza naziva i „slučajni realizam“.
Iz prvobitnog oblika koji dete nacrta( krug) i koji ono koristi za prikazivanje različitih pojmova, najčešće se diferencira čovek ili životinja. Neki autori pokušali su da objasne kako dolazi do pojave ljudske figure u dečijem crtežu.
Najjednostavniji prikaz čoveka koji dete crta naziva se glavonožac. Iz kruga polaze dva linije koje označavaju trup i noge, a kasnije, individualno dete dodaje ostale delove tela- oči, usta... Dete crta ono što najpre uočaava, delove koji su najdominantniji i najbitniji za njega. Kasnije ono glavi dodaje trup, ruke i noge, a tek na kraju ove faze crtanja dodaje detalje- dugmad, prste, nakit itd.
Dete boje koristi monohromno a tek oko pete godine počinje da popunjava prostor. Koristi boje u kontrastu i one koje voli bez obzira da li one odgovaraju realnosti. To ne znači da ono nasumice bira boju kojom će obojiti odeću neke osobe- omiljene boje koristi za voljene osobe, što znači da je korišćenje boja u direktnoj vezi sa emocijama.
Detetu je bitno da prikaže ono što je dominantno, što je njemu lično važno, ne brinući o tome kako to izgleda. Čoveku je noge nacrtalo da bi on došao do njega, ruke da bi ga pomilovao i zaštitio, usta da bi mu pričao, dakle da bi indirektno dobilo sve ono što mu treba. Dete crta ono što je shvatilo i usvojilo a njegov jednostavni crtež je odraz mišljenja i zadovoljava sve njegove kriterijume.
Ako detetu damo da nešto gleda kao model i nacrta ono što vidi, bićemo izenadjeni jer detetov rad neće biti potpuniji zbog posamatranja- zato što dete ne može da nacrta nešto o čemu nema predstavu, znanje.
Krug kojim ono označava celu figuru impresivno je otkriće, kasnije se njegova uloga ograničava kada počne da dodaje nove elemente. Trup kao deo tela deca rešavaju na različite načine, koristeći geometrijeske elemente. Zanimljivo je da „Čiča Glišu“ retko koje dete crta. Smatra se da su taj način crtanja čoveka izmislili odrasli. Trup je najčešće dvodimenzionalan zbog potrebe deteta da njegov crtež bude čvrst i predmetan.
Na sličan način nastaju i druge sheme objekata oblikovanih od kruga ili četvorougla ka složenijim formama.
Ovaj stadijum se završava oko šeste godine.
