Dete se rađa kao govornik u svetu koji govori. Ako posmatramo dete u celini, moramo imati u vidu da se njegov razvoj kreće u društvenoj sredini i da je uslovljen podjednako činiocima koji postoje u detetu i onima koji postoje u društvu u kome dete živi.
Savremena istraživanja koja se bave razvojem govora ukazuju sve više na činjenicu da se govor razvija još u prenatalnom periodu. Po rođenju, dete samo nastavlja svoju prenatalnu vokalizaciju koja je sada dvosmerna- dete je sada u stanju da proizvodi glasove i da odgovara na njih.
Za razvoj govora nije samo dovoljno postojanje organske osnove (normalan sluh, inteligencija, govorna motorika, auditivna percepcija, diskriminacija glasova, jezička sposobnost), nego i prisustvo određenih socijalnih uslova, postojanja socijalnog polja, odnosa JA-TI i socijalnog učenja. Dete usvaja osnovne elemente jezika zavisno od svojih fizčkih i psihičkih sposobnosti i potreba. Sposobnost vladanja jezikom razvija se iz dečije potrebe da komunicira i shvati svet u kome raste i razvija se. Kominikacija deteta sa okolinom ostvaruje se u skladu sa njegovim saznajnim sposobnostima. Procesu usvajanja jezika najviše doprinosi prisustvo druge osobe, najčešće majke ili drugog deteta, uz koje se jezik razvija. Usvajanje jezika predstavlja proces razvoja dečije svesti o sopstvenom jeziku.
U procesu komunikacije teškoće i smetnje uslovljene različitom uzrocima mogu komunikaciju učiniti neuspešnom, a takva komunikacija gubi svoju osnovnu funkciju i dovodi do određenog stepena osujećenja odnosa sa ljudima, a samim tim i do poremećaja socijalne percepcije i interakcije.
U periodu nakon rođenja odigrava se krupna promena koja čoveka odvaja od životinjskog sveta. Dete u prvoj godini života priozvodi veliki broj glasova- vokala i suglasnika, tako da se, iz dečije spontane glasovne igre koja prolazi kroz nekoliko faza, razvija govor. Vokali koji se javljaju odmah po rođenju nisu ti koji razlikuju čoveka od životinja, već ga povezuju. Tek sa pojavom izgovaranja suglasnika možemo govoriti o razlici i početku razvoja govora. Učeći govor kroz sopstvenu povratnu vezu i slušajući govor oko sebe, dete iz velikog broja glasova koje ima na raspolaganju, koristi one koji su mu potrebni za izgovaranje reči i rečenica koje uči.
Prva faza razvoja govora počinje već od polovine prvog meseca i taj period nazivamo periodom vokalizacije. Dete svoje zadovoljstvo iskazuje kroz raspevavanje glasova. Glasanjem ono okolini saopštava svoje psihofizičko stanje, odnosno da li oseća prijatnost ili neprijatnost. Svi glasovi koji se javljaju u ovom periodu nisu idetični u pogledu sa glasovima srpskog jezika, ali oni predstavljaju začetke budućih glasova.
Početkom drugog meseca započinje druga faza gukanja u kojoj se pojavljuju novi glasova, čije se javljanje vezuje za pokrete usta, korena jezika i veluma. U ovoj fazi gukanje se može smatrati sredstvom komunikacije sa drugim ljudima. Dete kroz igru prilagođava svoj glas i počinje da ga koristi u funkciji ljudskog govora.
Period brbljanja od 5 do 9 meseca karakteriše prisustvo velikog broja glasovnih spojeva (ga,ta,ba,pa,pe,ge,ma...). Brbljanje nije proces, zasnovan na fiziološkim potrebama ili osećanjima deteta, već je početak stvaranja viših funkcija preko kojih se ulazi u samu strukturu jezika, tako da ga možemo smatrati početnom formom celokupnog jezika.
Period od rođenja do progovaranja ima presudnu ulogu za dalji razvoj govora i jezika. Zato je govorna stimulacija od strane roditelja ili okruženja u kome dete raste i razvija se od velikog značaja u ovom periodu.
Nikoleta Stevović dipl.defektolog-logoped, Bahov praktičar
www.facebook.com/stevovic.nikoleta
kontakt: 0638166999
