KADA SE MOGU OTKRITI TEŠKOĆE U ČITANJU I PISANJU?
Čitanje i pisanje predstavljaju sekundarne manifestacije govora i jezika, ali su ujedno i najsloženije fiziološke delatnosti mozga. Ne možemo zamisliti da reč napišemo, i da je odmah i ne pročitamo, ili da prilikom čitanja ne pođemo od slova koje čine reč. Početak razvoja leksičke sposobnosti odvija uporedo sa savladavanjem pisanja. Istraživanja su pokazala da učenje pisanja i čitanja zahteva minimalni napor deteta i može se za kratko vreme savladati. Ovo je veoma značajno kod dece sa poremećajem verbalne komunikacije, jer ona savladavanjem pisanja i čitanja omogućuju ostvarenje još jednog kanala za proces bogaćenja jezika i stabilnost njihove artikulacije. 
Teškoće u čitanju i pisanju dijagnostikuju se kao disleksija (poremećaj čitanja) i disgrafija(poremećaj pisanja), najranije nakon završenog prvog razreda osnovne škole kada dete prođe obuku čitanja i pisanja. Nažalost nekada to bude i mnogo kasnije i nakon petog razreda. Ali važno je istaći da se pokazatelji koji mogu ukazati na mogućnost pojave poremećaja čitanja i pisanja u školskom uzrastu mogu prepoznati mnogo ranije, na uzrastu od 3 godine. To su deca koja najčešće pokazuju teškoće u prostornoj i vizuelnoj orjentaciji, vizuelnoj i verbalnoj memoriji, auditivnoj percepciji, govorno-jezičkom razvoju, glasovnoj analizi i sintezi, psihomotornoj i grafomotornoj organizaciji, dislateralizaciji hemisfera. Zatim to su deca koja odbijaju da drže olovku, crtaju, boje, gde je vidna hipotonija prstiju, mlitavost šake, nepravilno držanje olovke. Takođe to su deca koja su imala neki od riziko faktora na rođenju ili nakon rođenja, pedagoški zapuštena deca, hiperaktivna deca.
Statistika pokazuje da broj deca sa disleksijom i disgrafijom sve više raste iz godine u godinu. Razlozi za to su višestruki. Needukovanost i neinformisanost roditelja i nastavnika. Neadekvatna stručna pomoć, neprilagođene metode obuke čitanja i pisanja u školama u odnosu na mogućnosti deteta( brza obuka). Neodgovarajuća diferencijalna dijagnoza između prolaznih teškoća u čitanju i pisanju ili razvojne disleksije i specifične disleksije i disgrafije.. Porast broja deca koja su rođena sa rizikom, a samim tim i porast dece koja imaju poremećaje u razvoju govora i jezika i koja su više ugrožena u odnosu na pojavu disleksija i disgrafija u školskoj dobi. Poslednjih godina sredinski faktori, značajno doprinose porastu ovih poremećaja. Pre svega negativan uticaj medija, neadekvatan govorni uzor, višejezičnost, roditeljski perfekcionizam ili nedovoljna komunikacija sa detetom.Sve lošija porodična atmosfera i socijalno okruženje takođe doprinose porastu broja deca sa ovim teškoćama.
Roditelji treba da se obrate za pomoć čim primete odstupanja u razvoju svog deteta . Logoped će proceniti da li je potrebno samo praćenja deteta, savetodavni rad ili je potrebno dete odmah uključiti u intezivan i kontinuiran logopedski tretman koji bi obuhvatao rehabilitaciono-stimulativni tretman čitanja i pisanja.
Sve ove teškoće se mogu prevenirati ranom stimulacijom razvoja sposobnosti pisanja i čitanja na mlađem predškolskom uzrastu, ali i ranije oko 3 godine. Roditelji su ti koji dosta doprinose prevenciji ovih teškoća kroz negovanje kulture govora, pisanja i čitanja od najranijeg uzrasta deteta. Slikovnice, knjige, bajke, priče, bojanke, crtanke su nešto što treba da zameni crtane filmove i igrice. Jednosmerna komunikacija u kojoj se dete nalazi mora svoj pravac promeniti u dvosmernu komunikaciju između deteta i roditelja.
Ono što je najvažnije je da dete koje pre škole nauči da piše i čita otvara još jedan kanal za sticanje informacija, što svakako utiče i na njegov govorno jezički, ali i umni razvoj.
slike:kewser.ba, mondo.rs
Logoped Nikoleta Stevović
https://www.facebook.com/stevovic.nikoleta
